Die vrede van U, weet U wel, wordt dat nog wat? Dit is het thema van de dienst op kerstavond van Vrijzinnig Delft. Vorig jaar was het ‘Geef ons vrede’ en eerlijk gezegd, daar is maar weinig van terecht gekomen. In ons blikveld zijn het Rusland & Oekraïne en Israël, Gaza & Libanon die het zicht op vrede wegnemen. De secretaris-generaal van de NAVO, Mark Rutte, vertelde dat we ons gereed moeten maken voor de oorlog.

Hij zal vast de Latijnse spreuk Si vis pacem para bellum in gedachte hebben gehad: wie vrede wil, bereid zich voor op de oorlog. Een op het eerste gezicht heldere spreuk, die realisme en daadkracht uitstraalt. Bij nadere beschouwing echter, is de betekenis nogal dubbelzinnig. Betekent het dat je over voldoende wapens en eenheden beschikt om de tegenstander af te schrikken, waardoor hij het wel laat om je aan te vallen? Betekent het dat je alleen door oorlog te voeren de vrede kunt bereiken? Betekent het dat je mensen, die pleiten voor vrede moet wantrouwen? Dat laatste is niet de betekenis van de spreuk: bereid is zonder t op het einde en is dus de gebiedende wijs: ‘wie vrede wil, moet zich voorbereiden op de oorlog’. Dan kan het alleen maar meevallen, zou je denken.

Zo cynisch gaat het niet worden kerstavond. Ik las afgelopen week een aantal artikelen over het einde van de dictator van Syrië. Het is gemakkelijk om negatief te zijn over de nieuwe machthebbers. Inderdaad Mohammed al-Jolani heeft niet bepaald klinkende antecedenten, waar het de vrede betreft. Al Nusra, IS, Al Qaeda, allemaal jihadistische bewegingen, heilige oorlogvoerders. Maar, waar waren de westerse machten toen de Syriërs in opstand kwamen tegen de dictator? Waar waren ze toen Bashar al-Assad de rode lijn overschreed, die Barack Obama had getrokken, en hij gifgas inzette tegen zijn eigen bevolking. Waar was de NAVO toen Rusland Assad te hulp schoot? En toen Iran Hezbollah troepen liet sturen vanuit Libanon om de dictatoriale bondgenoot te in het zadel te houden?

Nu is de dictator weg, gevlucht naar Moskou. Wat zichtbaar wordt van wat hij achterliet, tart elke beschrijving. Er blijkt uit dat deze man, dat dit regime, in zijn machtshonger geen grenzen kende. Hij hield bovendien een familietraditie hoog: de repressie, het opsluiten en doden van tegenstanders begon tijdens het regime van zijn vader, Hafiz al-Assad, en culmineerde in de ongekende gruweldaden, de staatsterreur van de afgelopen 13 jaar.

Hier past wel een cynische opmerking: voor 2011 was er vrede in Syrië. Althans, het was er vredig genoeg om op reis te kunnen vanuit Europa en andere delen van de wereld. En daar was alle reden toe: Syrië kent zoals zoveel landen in het Midden Oosten een rijke geschiedenis van millennia en een navenante schat aan culturele rijkdommen. Feitelijk bestaan die redenen nog altijd: ondanks de verwoestingen, die tijdens de burgeroorlog zijn aangericht, is er nog altijd eindeloos veel te zien en te beleven. Maar ja, het is er niet veilig, want er is nog geen vrede. Maar over welke vrede spreken we eigenlijk?

Op de beelden uit Syrië zijn blije en feestende mensen te zien. En er is grenzeloos veel verdriet, over al het leed dat is aangericht. Aan mensen, die geïnterviewd worden, wordt gevraagd: hoe kijk je naar de toekomst? Hoe zie je het in? Een voor een geven ze hetzelfde antwoord: we hopen op een nieuw Syrië. We hopen op vrede voor Syrië. Die vrede lijkt niet op de vrede, die tot 2011 voor ons genoeg was om naar het land op reis te gaan. Het is een vrede die de Syriërs zelf hebben bewerkstelligd door in opstand te komen tegen de dictator. Het was niet, zoals in Irak, een Amerikaanse invasie, die de dictator ten val bracht. Het was niet, zoals in Libië, een internationale troepenmacht die het regime van Ghadaffi ontmantelde.

Als we vanuit dit perspectief nadenken over ‘die vrede van U, weet U wel’, laten we dan vaststellen dat het niet onze vrede is. Dat het derhalve niet aan ons is om vast te stellen of er elders voldoende vrede is of dat, arme mensen, zij lijden onder de oorlog. Laten we bovenal onszelf afvragen, als we zo stellig beweren dat we in vrede leven, wiens vrede dat is. Als ik om mij heen kijk, gewoon dichtbij, dan zie ik mensen die elkaar niet begrijpen. Die niet bereid zijn om een ander zijn of haar gelijk te gunnen, in het bijzonder wanneer het niet spoort met hun eigen gelijk. Of die nog een stapje verder gaan en dreigende taal durven spreken, dat we die 80 jaar vrede van 2025 alleen kunnen bestendigen, wanneer we hun gelijk erkennen, daarnaar handelen en mensen, die het daarmee niet eens zijn het recht ontnemen op een eigen gelijk. Zo kleinzielig is onze vrede op dit moment. Vandaar de vraag: “Die vrede van U, weet U wel, wordt dat nog wat?”

De kerstavonddienst van Vrijzinnig Delft wordt gehouden in de Lutherse Kerk aan het Noordeinde. We beginnen om 19:30 uur. U wordt ontvangen met glühwein en warme chocolademelk. De dienst wordt muzikaal ondersteund door Christo Lelie (orgel) en gelegenheidskwartet DANTe, dat een aantal kerstliederen zal laten klinken.

Martijn Junte, december 2024

Ere wie ere toekomt: de zin ‘Die vrede van U …’ is ontleend aan de slotregel van het gedicht Graf te Blauwhuis van Gerard Reve.